اکوکاردیوگرافی

اکو یا اکوکاردیوگرافی قلب چگونه انجام می‌شود و چه نقشی در تشخیص بیماری‌های قلبی دارد؟

 

اکوکاردیوگرافی یک روش غیر تهاجمی با استفاده‌ی گسترده است، در این روش از امواج صوتی برای ارزیابی اجزاء قلب و میزان جریان خون استفاده می‌شود. امواج فراصوت با استفاده از یک کریستال پیزوالکتریک که داخل یک مبدل جاگذاری شده تولید می‌شوند، مبدل روی قفسه سینه بیمار قرار داده می‌شود. همزمان با برخورد این امواج بـه ساختمان‌هایی که خواص آکوستیک متفاوت دارند، پاره‌ای از این امواج به سمت مبدل بازتابیده و ثبت می‌شوند. امواج فراصوتی که از یک کریستال بدون تحرک و منفرد پخش (M-mode) که می‌توان در طول زمان آن را اندازه‌گیری و پیگیری نمود. با چرخاندن متناوب منبع امواج فراصوت ارسالی در یک قوس ۹۰ درجه‌ای با سرعتی برابر چند بار در ثانیه، می‌توان یک تصویر دو بعدی ایجاد نمود (شکل ۵-۹). اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک روشی بی خطر، ساده، سریع و نسبتاً کم هزینه است. این نوع اکوکاردیوگرافی بیشتر برای اندازه‌گیری اندازه قلب و اجزاء آن و میزان کارایی آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. تکنیک‌های تصویربرداری اکوکاردیوگرافی سه بعدی امکان اندازه‌گیری دقیق‌تر حجم حفرات و توده عضلانی قلب و ارزیابی آناتومی پیچیده قلب و ارزیابی ضایعات دریچه‌ای قلب را فراهم می‌نماید.

اکوکاردیوگرافی داپلر می‌تواند برای ارزیابی جهت و سرعت جریان خون عبوری از قلب و عروقی بزرگ استفاده شود. با برخورد امواج فراصوت به گویچه‌های قرمز متحرک، میزان انرژی صوتی که روی مبدل منعکس می‌شود، تغییر می‌کند.

اندازه این تغییر (dopplershift) به صورت سرعت در صفحه نمایش اکوکاردیوگرافی نمودار می‌شود و بدین وسیله می‌توان طبیعی یا غیر طبیعی بودن جریان خون را تعیین کرد (شکل ۱۰-۵). به علاوه، سرعت یک فوران معین از خون را با استفاده از معادله تعدیل شده‌ی برنولی (Bernoulli) ( ) به فشار تبدیل کرد. بدین ترتیب اختلاف فشار بین دو سوی دریچه‌ها یا بین حفره‌ها قابل اندازه‌گیری است. در کوکاردیوگرافی داپلر رنگی می‌توان با اختصاص دادن رنگ خاصی به گویچه‌های قرمز خون، با توجه به سرعت و جهت حرکت آن‌ها، جریان خون قلب را به تصویر درآورد (شکل ۱۱-۵۵). به طور قراردادی، خونی که از مبدل دور می‌شود با سایه آبی و خونی که به مبدل نزدیک می‌شود با سایه قرمز مشخص می‌شوند. اکوکاردیوگرافی داپلر رنگی به ویژه برای تشخیص نارسایی‌های دریچه‌ای و شانت خونی غیر طبیعی بین حفره‌های قلب استفاده می‌شود.

اخیرا، استفاده از تکنیک‌های داپلر برای ثبت سرعت یا میزان کشش میوکارد بر آگاهی ما نسبت به عملکرد و همودینامیک میوکارد افزوده است.

اغلب از اکوکاردیوگرافی دو بعدی و اکوکاردیوگرافی داپلر در همراهی با تست ورزش یا تست استرس فارماکولوژیک استفاده می‌شود. اگرچه در مورد نتایج این آزمون‌ها در مطالعات مختلف اختلاف وجود دارد، اما به نظر می‌رسد که حساسیت استرس اکوکاردیوگرافی در مقایسه با تصویربرداری از خون‌رسانی میوکارد با استفاده از نشانگرهای رادیواکتیو اندکی کمتر ولی ویژگی آن اندکی بیشتر است. در کل، تخمین زده می‌شود استفاده از استرس اکوکاردیوگرافی در مقایسه با تصویربرداری از خون‌رسانی میوکارد با استفاده از نشانگرهای رادیواکتیو به خاطر هزینه کمتر، مقرون به صرفه‌تر باشد.

در بیماران چاق، بیماران مبتلا به بیماری‌های ریوی، و سایر افرادی که از نظر داشتن دریچه‌ی مناسبی برای مشاهده‌ی تصاویر بازتابی مشکل دارند، کشف مواد حاجبی که از حباب‌های ریز قابل عبور از گردش خون ریوی تشکیل شده‌اند باعث توانایی بهتر سونوگرافی در تصویربرداری از بیماران مذکور شده است (شکل ۱۲-۵). هم‌‌چنین امکان اتصال حباب‌های مذکور به ترکیباتی که به طور انتخابی به بافت‌های هدف دلخواه (نظیر لخته‌ها یا عروق جدید) متصل می‌شوند وجود دارد. که به این ترتیب در تصویربرداری مولکولی نقش دارند.

در اکوکاردیوگرافی از طریق مری transesophageal (TEE) با استفاده از گاستروسکوپی که در نوک آن یک کریستال فراصوت تعبیه شده، تصویربرداری دو بعدی و داپلر از قلب انجام می‌شود. با توجه به مجاورت نزدیک مری با قلب، تصاویر بسیار شفافی از قلب و به ویژه دهلیز چپ، دریچه میترال و آئورت به دسمت می‌آید. TEE به خصوصی در تشخیص دیسکسیون آئورت، اندوکاردیت، اختلال عملکرد دریچه‌های مصنوعی و توده‌های دهلیز چپ مفید است.

 

دکتر فاطمه عباسیان متخصص قلب و عروق و فوق تخصص اکوکاردیوگرافی